بررسی میزان تناسب رشتۀ قبولی با رشتۀ تحصیلی در آزمون کارشناسی ‌ارشد (نمونۀ موردی: آزمون سال 1388 - گروه علوم انسانی)

آزمون تحصیلات تکمیلی در مقطع کارشناسی ‌ارشد، مهم‌ترین و گسترده‌ترین آزمون ناپیوسته داخل است که از سال 1367 به صورت متمرکز و سراسری برگزار می‌شود. از سال 1384، در آزمون کارشناسی‌  ارشد، شرط تناسب رشتۀ امتحانی با رشتۀ تحصیلی برداشته شد و به داوطلبان اجازه داده شد تا با هر عنوان مدرک تحصیلی بتوانند در آزمون  گروه‌های مختلف آموزشی (به جز گروه پزشکی و دامپزشکی و رشته‌هایی که شرط عنوان مدرک تحصیلی دارند) متقاضی شوند؛ بر این اساس، بررسی‌های آماری آزمون سال 1388 با روش تحلیل مستندات نشان داد که عمدة پذیرفته‌شدگان رشته‌های مختلف این آزمون را فارغ‌التحصیلان رشته‌های نزدیک و متجانس تشکیل می‌دهند. فارغ‌التصحیلان رشته‌های مختلف ترجیح دادند که در آزمون‌ رشته خودشان یا در کدرشته‌های نزدیک و یا هم سنخ شرکت کنند. فارغ‌التحصیلان رشته‌های غیر هم‌سنخ عمدتاً اندک و کمتر از 10 درصد کل داوطلبان هر رشته بوده‌اند که معمولاً هیچ‌ پذیرفته‌شده‌ای ندارند. در گروه علوم‌انسانی به استثنای مدیریت اجرایی، در تمام رشته‌ها، بالاترین میزان پذیرش مربوط به فارغ‌التحصیلان همان رشته بوده است. در تمام کدرشته‌های امتحانی، حدود 70 درصد از متقاضیان رشته‌های نامرتبط، پذیرفته نمی‌شوند. میزان موفقیت فارغ‌التحصیلان رشته‌های فنی در سایر گروه‌های آموزشی به‌ویژه علوم انسانی بیشتر، ولی میزان موفقیت فارغ‌التحصیلان رشته‌های علوم انسانی در گروه‌های علوم ‌پایه، فنی و مهندسی، کشاورزی و هنر کمتر است. در بین متقاضیان رشته‌های علوم انسانی و هنر، پراکندگی و تنوع رشته‌های فارغ‌التحصیلی بیشتر است، ولی این پراکندگی در بین متقاضیان رشته‌های مختلف گروه‌های علوم‌ پایه و فنی و مهندسی محدود می‌شود.